Za stan bezpieczeństwa w zakładzie pracy odpowiada pracodawca. Jego obowiązkiem jest zapewnienie organizacji pracy i stanowisk w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości. Jeśli likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy zastosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie rodzaje środków ochrony zbiorowej, które ograniczają wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. Pracodawca zawsze powinien zapewnić pierwszeństwo stosowania ochrony zbiorowej nad ochroną indywidualną, ale jeśli rozwiązania organizacyjne i techniczne nie są wystarczające, ma on obowiązek zapewnić odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Nie można dopuścić do pracy pracownika bez środków ochrony indywidualnej, jeśli są one przewidziane do stosowania na danym stanowisku.
Pracodawca powinien poinformować pracowników o istniejących zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej, oraz przekazać informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.
Do obowiązków pracownika należy stosowanie środków ochrony zbiorowej, a także używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem.
Środki ochrony indywidualnej:
- Odzież ochronna – prace w narażeniu na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych, mechanicznych i biologicznych oraz wysokiej i niskiej temperatury – stwarzające ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników.
- Środki ochrony głowy:
- hełmy ochronne – prace narażające pracowników na urazy głowy;
- nakrycia głowy – prace stwarzające ryzyko pochwycenia włosów, zamoczenia głowy lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz prace wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury.
- Środki ochrony kończyn dolnych – prace stwarzające ryzyko urazów kończyn dolnych (w tym oparzenia), ich zmoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz prace wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury.
- Środki ochrony kończyn górnych – prace stwarzające ryzyko urazów rąk (związanych również z działaniem wysokiej temperatury, wibracji oraz substancji chemicznych), prace w kontakcie z wodą, substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz prace wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury.
- Środki ochrony twarzy i oczu – prace, przy których twarz lub oczy pracowników narażone są na urazy albo podrażnienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia.
- Środki ochrony układu oddechowego – prace w warunkach ryzyka narażenia na nadmierne zanieczyszczenia powietrza czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu.
- Środki ochrony słuchu – prace w warunkach, w których poziom hałasu przekracza najwyższe dopuszczalne natężenie.
- Środki ochrony przed upadkiem z wysokości – prace wykonywane w warunkach narażających na upadek z wysokości.
- Dermatologiczne środki ochrony indywidualnej – prace narażające na podrażnienia skóry
Środki ochrony zbiorowej
Środki ochrony zbiorowej bhp to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach.
Przykłady:
- balustrady, rusztowania robocze i ochronne,
- ekrany dźwiękochłonne,
- urządzenia ochronne (zapobiegające dostępowi do stref niebezpiecznych, powstrzymujące ruchy elementów niebezpiecznych – zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej, zapobiegające uruchomieniu elementów niebezpiecznych – jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej, zapobiegające naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych, niepozwalające na uaktywnienie czynników niebezpiecznych lub szkodliwych),
- systemy wentylacji mechanicznej.